کتاب برنامه ریزی استراتژیک در نظام آموزشی
● برنامه ریزی ● یادگیری ● استراتژیک ● آموزشی ● عناصرسازمانی ● مدرسه 
* آینده برنامه ریزی استراتژیک *
نویسنده : راجرکافمن و جری هرمن
مترجمان : دکترفریده مشایخ و دکتر عباس بازرگان
انتشارات مدرسه
-ارائه انواع برنامه ریزی آموزشی استراتژیک
-ارائه عناصرعمده در برنامه ریزی آموزشی استراتژیک
-نظارت و ارزیابی فعالیتها و راهبردهای مدیریت استراتژیک

معرفی کتاب :

این کتاب که در اصل یک راهنماست، روی سخنش با مجریان آموزشی(اعضای هیات رئیسه) هیاتهای امنای نهادهای آموزشی و برنامه ریزان استراتژیک است که می خواهند بنای آینده ای بهتر را برای دانش آموزان، دانشجویان، جوامع محلی، معلمان و خودشان پی ریزی کنند. محتوای کتاب چهارچوبی قابل درک، به همراه گامها و مراحل عملی و به اثبات رسیده برای برنامه ریزان استراتژیک ارائه می دهد. در این کتاب آنچه باید در برنامه ریزی استراتژیک(برای سطوح مختلف) از کودکستان تا دانشگاه انجام شود و این که چرا و چگونه باید انجام شود، با جزئیات آن توضیح داده شده است.
برنامه ریزی آموزشی استراتژیک – به معنای تعریف آینده بهتر و کوشش در به وجود آوردن آن از موضوعهای روز به شمار می آید. اکثر کسانی که در زمینه آموزش و پرورش کار می کنند – معلمان، مدیران، هیات امنا، یادگیرندگان، والدین، کارفرمایان و سایر افراد جامعه – متوجه شده اند که آموزش و پرورش باید متحول شود. جامعه ما، دانشجویان، جوامع محلی و ارزشها طی سالهای اخیر متحول شده اند، ولی معمولا نظامهای آموزشی هنوز همانهایی است که برای دانش آموزان، دانشجویان و جوامع محلی دهه های گذشته طراحی شده بودند.
ایجاد تغییرات بنیادی در جامعه و برای جامع ایجاب می کند که به : (الف) باز اندیشی درباره آنچه آموزش و پرورش باید عرضه کند، (ب) بازسازی نهادهای آموزشی برای عرضه آنچه از آنها انتظار می رود و (ج) باز آفرینی نظمهای آموزشی پرداخته شود.
در این کتاب، بدین منظور سه زمینه اصلی در برنامه ریزی موردنظر قرار گرفته است که به ترتیب عبارتند از : بازاندیشی، بازسازی ساختارها و باز آفرینی نظامهای آموزشی.
باز اندیشی (فصلهای 1-7)
واقعیات و نیات آموزشی به طور قابل ملاحظه ای تغییر کرده و همچنان در حال تحول است. مورد سوال قرار داد واقعیات جزئی از زندگی انسان است. در گذشته شاهد موفقیت پروازهای فضایی بوده ایم و در حال حاضر با گسترش روز افزون علم ارتباطات؛ دیگر با یک گروه همگن یادگیرنده از طبقه متوسط مواجه نیستیم بلکه با انبوهی از دانش آموزان و دانشجویان متعلق به فرهنگهای غنی با ارزشها، مسائل، زبان و انتظارات گوناگون رو به رو هستیم.
به گفته یکی از صاحب نظران (Peter Drucker) انجام کارهای درست مهمتر از انجام دادن درست کارهاست. در فصلهای 1 تا 7 این کتاب، چهارچوب و روشهای بازاندیشی در زمینه فعالیتهای آموزشی عرضه شده است. امر بازاندیشی از مقصدها و رسالتها آغاز می شود و تا تدوین برنامه درسی و تهیه و توزیع آن ادامه می یاید.
ولی باز اندیشی به تنهایی کافی نیست. ما باید نسبت به واقعیات اجتماعی پاسخگو باشیم. فرصتها را تشخیص دهیم و خواستار فردایی بهتر برای نظام آموزشی و جامعه خود باشیم.
بازسازی ساختارها (فصلهای 8-1)
همان طور که قبلا اشاره شد بهتر انجام دادن اموری که در دست اجرا داریم به یاری نمی دهد که بتوانیم خود را با واقعیات جدید سازگار کنیم. اضافه کردن یک یا دو دوره آموزشی این جا، و استقرار الگوی استخدامی جدید در جای دیگر و یا دعوت والدین به مدارس؛ مانند رفوی درشت و سرسری روی پارچه ای بسیار ظریف و نازک است. علاوه بر تعدیل و بهبود کیفیت آنچه انجام می دهیم.ف باید هدفهای موجود را مورد سوال قرار دهیم و آمادگی تغییر آنها را داشته باشیم تا بتوانیم جوابگوی جامعه در حال تحول باشیم.
در فصلهای 8 تا 11 این کتاب، روشها و فنون بازسازی آموزش و پرورش مورد بحث قرار می گیرد. این مباحث شامل برنامه ریزی آموزشی، با توجه به نیازها و وضع موجود جامعه غنی تر کردن محتوای آموزش، انتخاب بهترین روشها برای عرضه فرصتهای یادگیری است. در عوض درباره ضرورت بازسازی که در کتابهای دیگر بسیار از آن سخن رفته است. مطلبی گفته نخواهد شد. نقش این کتاب یافتن خطاها نیست بلکه راهنمایی و ارائه ابزاری برای استقرار صحیح نظام آموزشی در کلیه سطوح و پایه های آن است. به عبارت دیگر؛ این کتاب می تواند به اثر بخشی نظام آموزشی در بهبود جامعه کمک کند. برنامه ریزی فراتر از منظور داشتن کوششهایی برای طراحی انجام امور و یاعکس العملهای سطحی برای رفع بحرانهاست.
بازآفرینی (فصل 12)
همه اموری که در فعالیتهای آموزشی انجام می شود غلط یا بی فایده نیست. در واقع بسیاری از امور جاری می تواند ادامه یابد و از اشتباهات پیشگیری شود. از طریق باز اندیشی معتبر، اندیشمندانه و مسئولانه و بازسازی ساختار نظام آموزشی، ما قادر خواهیم بود حیات تازه ای، برنامه های درسی بخشیده ، یادگیرندگان و شهروندان را (در مقابل کوششها) پاسخگو باشیم.
برخلاف شیوه ای مانند تجویز مصرف مقداری ویتامین این جا و یا انجام یک مجموعه حرکات ورزشی آن جا؛ تلاش ما این است تا با در هم تنیدن روشهای آموزشی سودمند کهن و نو پیامدهای نظام آموزشی را متحول کنیم تا با موفقیت ما را به سوی نسلهای آینده هدایت کنند. برنامه ریزی موفق، باید مثبت هم باشد و بر مبنای ژرف نگری و مشارکت کلیه دست اندرکاران امور آموزشی انجام شود و تغییرات پابرجا، قابل درک و معتبر از آن حاصل شود. این امر با ترمیمهای سریع و سطحی مغایرت دارد. آنچه مورد نظر است، اصطلاحات منظم (نظام گرا) و تکامل نظام آموزشی است.
این کتاب حاوی توصیه های عملی در زمینه برنامه ریز استراتژیک است. متن اصلی این کتاب را یکی از استادان که خود برنامه ریز است (و دارای تجربیات مدیریت در بخشهای دولتی و خصوصی بوده و در زمینه نیازسنجی و برنامه ریزی استراتژیک در سطح بین المللی مورد مشورت قرار گرفته است) با یاری استاد دیگری در زمینه برنامه ریزی استراتژیک و مدیریت که در بخشهای دولتی و خصوصی فعالیت داشته (دوره های تربیت مدیران موفق، مشاور معلمان و هیاتهای امنای مدارس) به نگارش در آورده است.
برنامه ریزی استراتژیک چیست؟
برنامه ریزی استراتژیک یک فرآیند پویا است. با دورنگری نسبت به واقعیت و موقعیتهای موجود، راهبردها و تاکنیکهای موثری برای رسیدن به فردای بهتر را ارائه می دهد. این نوع برنامه ریزی یک فرآیند خطی نیست،که گام به گام در یک چهارچوب استبدادی اجرا شود. علاوه بر این، برنامه ریزی استراتژیک بر مبنای دریافت درونی و احساسات خام بنا نشده است، بلکه متکی به مشارکت همه دست اندرکاران آموزشی در تعریف مقاصد و رسالتها و ارائه کمک و الگوهای عمل برای دستیابی به هدفهای موردنظر است.
الگویی که برای برنامه ریزی استراتژیک در این کتاب عرضه شده است دارای چهار حیطه عمده است : دورنگری، گردآوری داده ها، برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی. به منظور تمرکز بر این چهار حیطه، در هر فصل این حیطه ها تکرار می شود. دورنگری در فصلهای 1 تا 3 بیان شده است. گردآوری داده ها فصلهای 4 تا 7 را شامل می شود. فصلهای 8 تا 11 به برنامه ریزی تخصیص داده شده است. اجرا و ارزیابی در فصل 12 بحث می شود.
دورنگری : تعیین سطح برنامه ریزی فصلهای 1، 2 و 3  - گردآوری داده ها فصلهای 4، 5، 6 و 7  -  برنامه ریزی فصلهای 8، 9 ، 10 و 11  - اجرا و ارزیابی فصل 12
هرگاه به برنامه ریزی استراتژیک در جامعیت آن نظر کنیم، متوجه می شویم که باز اندیشی بر مبنای اطلاعات حاصل از دورنگری و گرآوری داده ها میسر می شود. باز سازی ساختار نظام آموزشی، به برنامه ریزی و ارائه الگو های عمل نیاز دارد. باز آفرینی نیز حاصل تعامل سه زمینه (دورنگری، گردآوری داده ها و برنامه ریزی) با یکدیگر است، که در واقع دستیابی به هدفهای آموزشی موردنظر را میسر می کند (اجرا و ارزیابی). بنابراین، فصلهای کتاب به شرح نمودار صفحه قبل سازمان یافته است؛ تفکر استراتژیک – که محصول فرعی برنامه ریزی استراژیک است ( نحوه نگرش ما نسبت به نظام آموزشی و تلاش مداوم ما برای بهبود آینده) از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این نوع تفکر شیوه ای است پویا، تغییر دهنده و تغییر پذیر در برنامه ریزی و اجرای آن. هنگامی که برای برنامه ریزی استراتژیک آمادگی لازم را یافتید؛ لازم است به نکات زیر توجه کنید:
• ممکن است دیدگاه ها و هدفهای موجود تغییر یابد.
• کنترل فعالیتهای آموزشی ( و ایرادات وارده بر آن ) که تنها به وسیله چند نفر از مدیران و یا اعضای هیات امنا اعمال می شد به کلیه دست اندرکاران آموزشی : معلمان، شهروندان، یادگیرندگان؛ به عبارت دیگر به کلیه افراد ذی علاقه و ذی نغع در نظام آموزشی انتقال می یابد.
• برنامه ریزی استراتژیک ما را به طرف تفکر استراتژیک هدایت می کند و بتدریج شیوه ای از زیستن – به صورت پویا – در حال تغییر و تغییر پذیر – میسر می کند. تفکر استراتژیک بیش از خود برنامه اهمیت دارد.
• برنامه ریزی استراتژیک آگاهانه برای وجود آینده ای بهتر می کوشد و تنها  عکس العملی نسبت به بحرانها و مسائل موجود نیست.
• برنامه ریزی استراتژیک در فضای اعتماد متقابل و با مقصدهای مشترک انجام می شود.
این نوع برنامه ریزی بیش از این که هزینه بردارد سودبخش است.
انجام دادن یا انجام ندادن 
برنامه ریزی استراتژیک به چه بهایی است؟
آموزش و پرورش سرمایه گذاری یک نسل در نسل دیگر است. نهاد آموزش و پرورش پر هزینه است و باید این هزینه ها را به حساب سرمایه گذاری منظور داشت. در بودجه بسیاری از نظامها، هزینه آموزش و پرورش رقم عمده ای را تشکیل می دهد با این امید که نظام آموزشی، شهروندانی مولد و مورد نیاز جامعه تحویل دهد. صاحب نظران پیوسته درصدد ارائه راه حل هایی برای بهبود برنامه های آموزشی و عرضه مطلوبترینها می باشند. با این وجود، این راه حلها ( اگر چه با حسن نیت انجام می گیرد) به نظر می رسد آن طور که باید دانش آموزان و دانشجویان را بهتر برای زندگی و کار آماده نمی کند. ما می توانیم برای مسایل راه حلهای سریع و مشخصی ارائه دهیم یا بودجه و نیروی انسانی بیشتری تخصیص دهیم. همچنین می توانیم با برنامه ریزی و تفکر استراتژیک به جای "برنامه ریزی واکنشی" به "برنامه ریزی فراکنشی"بپردازیم.
ما می توانیم فاتحان و عاملان تغییرات " پیش – گستر" باشیم و یا مغلوبان عکس العمل. برنامه ریزی استراتژیک آینده نگر است و نیت آن آفرینش آینده ای بهتر است. برنامه ریزی استراتژیک مشوق دست اندرکاران آموزشی است، تا به اتفاق، هدفها را تعریف کرده و چگونگی تحقق آنها و نحوه عمل خود را مشخص کنند. نتایج برنامه ریزیهای آموزشی موجود معمولا دستیابی به افزایش کارآیی وضعیت موجود است. به عبارت دیگر، سخت کوشی مورد نظر است، نه هوشمندانه کار کردن.
حرکت به سوی آینده، از طریق عکس العمل، بیانگر اتکای ما به عامل شانس درگردش امور است. حرکت به سوی آینده، بدون این دو جنبه : (1) شناخت روندها و نیروهایی که عمل می کنند و (2) کوششی فعال برای آفرینش واقعیتهایی که خواهان آن هستیم، به از دست دادن فرصتها، برای ایجاد زندگی بهتر، می انجامد. برنامه ریزی استراتژیک بنا به تعریفی که از آن به دست داده شد، ما را برای حرکت منظم به سوی مشخص کردن و آفرینش دنیایی بهتر، یاری می دهد.
توجه کافی برای دقیق بودن
در این کتاب برخی از کلمات و مفاهیم به گونه ای بسیار دقیق استفاده شده است. مهمترین امر برای کسب موفقیت در آموزش و پرورش مشخص بودن مقصد درست است. برای انتخاب مقصد درست، باید بسیار دقیق تعیین کنیم؛ کجا برویم و چرا باید برویم و چگونه تشخیص دهیم که چه موقع به مقصد رسیده ایم.
فرآیند برنامه ریزی استراتژیک باید از دقت کافی برخوردار باشد. باید توجه لازم نسبت به دست اندر کاران آموزشی – یادگیرندگان، یاددهندگان و شهروندان – مبذول کرد تا اطمینان حاصل شود که در جهت صحیح و به نفع همگان در حرکت هستیم.

فهرست مطالب کتاب

•    پیشگفتار مترجمان

•    مقدمه

•    بخش اول : باز اندیشی
•    تعیین سطح برنامه ریزی (دورنگری)

•    فصل اول : انواع برنامه ریزی آموزشی استراتژیک
•    هدفهای یادگیری
•    آموزش و پرورش در کلیه سطوح دارای عناصر مشترک است
•    تصمیم گیری درباره قصد قبل از انتخاب روش
•    چهارچوبهای مرجع برای برنامه ریزی : متقاضی کیست؟
•    کدام گروه در برخورداری از برنامه ریزی آموزشی مقدم است؟
•    جهان بینی های متفاوت و رابطه آنها با گزینش دورنمای برنامه ریزی
•    "برون به درون" در مقابل "درون به برون"
•    خیر مشترک
•    برنامه ریزی استراتژیک افزوده
•    برنامه ریزی و انگیزه ها 
•    خلاصه 
•    واژه نامه

•    فصل دوم : انتخاب نتایج مهم
•    هدفهای یادگیری
•    نتایج گرایی
•    چهارچوب برنامه ریزی : الگوی عناصر سازمانی (OEM)
•    یک زنجیره نتایج 
•    انتخاب هدفهای درست
•    نیازها و سنجش نیازها
•    مشخص نمودن نیازها و الگوی عناصر سازمانی 
•    استفاده از الگو عناصر سازمانی به عنوان یک راهنمای برنامه ریزی 
•    الگوی عناصر سازمانی در عمل
•    خلاصه
•    واژه نامه

•    فصل سوم : رهیافتی برای برنامه ریزی استراتژیک در نظام آموزشی
•    هدفهای یادگیری
•    عناصر عمده در برنامه ریزی آموزشی استراتژیک
•    تفکر استراتژیک
•    خلاصه
•    واژه نامه

•    فصل چهارم : شناسایی باورها
•    هدف های یادگیری
•    باورها – فهرست آغازین
•    رهیافتهای جایگزین دیگر
•    فرهنگ سازمانی
•    پیشاپیش نگریستن : آیا می توانیم موفق شویم؟
•    موارد استفاده از بیانیه باورها در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک
•    فنون دستیابی به توافق جمعی
•    رهنمودهایی برای برنامه ریزان استراتژیک
•    واژه نامه

•    فصل پنجم : شناسایی پنداره ها
•    هدفهای یادگیری
•    پنداره
•    بررسی درون سازمانی :  آزمودن واقعیت
•    بررسی برون سازمانی : آزمودن واقعیت

•    عوامل تعیین کننده موفقیت

سایت کتاب متاب ارائه دهنده مجموعه کتابهای انتشارات مدرسه و سایر انتشارات ها جهت ثبت سفارش و راهنمایی باشماره 02166950940 تماس گرفته یا با شماره 09128972600 در واتساپ با ما در ارتباط باشید

برای مطالعه مطالب بیشتر اینجا کلیک کنید